Quế là một trong những loại thảo dược quý, được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền và ẩm thực. Với hương thơm nồng ấm và vị cay ngọt đặc trưng, quế không chỉ là gia vị làm tăng hương vị món ăn mà còn là vị thuốc có nhiều công dụng chữa bệnh. Bài viết này sẽ giới thiệu về quế, công dụng trong Đông y, một số bài thuốc, món ăn từ quế và những điều thú vị về loại thảo dược này.
1. Giới thiệu về cây quế
Quế có tên khoa học là Cinnamomum, thuộc họ Long não (Lauraceae). Có nhiều loại quế khác nhau, trong đó phổ biến nhất là:
- Quế thanh (Cinnamomum cassia): Còn gọi là quế Trung Quốc, vỏ dày, vị cay nồng.
- Quế quan (Cinnamomum verum hay C. zeylanicum): Quế Ceylon, vỏ mỏng, hương thơm dịu hơn.
Ở Việt Nam, quế được trồng nhiều ở Yên Bái, Quảng Ninh, Quảng Nam, Thanh Hóa… với chất lượng cao, được ưa chuộng trong và ngoài nước.
Bộ phận dùng làm thuốc chủ yếu là vỏ quế (quế nhục), ngoài ra còn có cành quế (quế chi) và tinh dầu quế.
2. Công dụng của quế trong Đông y
Theo Đông y, quế có vị cay, ngọt, tính đại nhiệt, quy vào các kinh Tâm, Can, Thận, Tỳ. Công dụng chính:
- Ôn trung, tán hàn: Giúp làm ấm cơ thể, trị cảm lạnh, đau bụng do lạnh.
- Hoạt huyết, thông kinh: Giảm đau nhức xương khớp, kinh nguyệt không đều.
- Bổ hỏa, ích khí: Tăng cường sinh lực, hỗ trợ người suy nhược, chân tay lạnh.
- Kháng khuẩn, chống viêm: Tinh dầu quế có tác dụng diệt khuẩn, hỗ trợ tiêu hóa.
3. Một số bài thuốc từ quế
3.1. Bài thuốc trị cảm lạnh, đau bụng do lạnh
- Nguyên liệu: Quế chi 6g, gừng tươi 3 lát, đường đỏ.
- Cách dùng: Sắc với nước, uống khi còn ấm. Giúp làm ấm bụng, giảm đau.
3.2. Bài thuốc hỗ trợ tiêu hóa, đầy hơi
- Nguyên liệu: Bột quế 2g, mật ong 1 thìa.
- Cách dùng: Pha với nước ấm, uống sau ăn.
3.3. Bài thuốc giảm đau nhức xương khớp
- Nguyên liệu: Quế nhục 10g, ngưu tất 12g, tục đoạn 10g.
- Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang, giúp hoạt huyết, giảm đau.
4. Món ăn từ quế
4.1. Trà quế mật ong
- Nguyên liệu: 1 thanh quế, 1 thìa mật ong, nước nóng.
- Cách làm: Ngâm quế trong nước nóng 5 phút, thêm mật ong. Uống buổi sáng giúp ấm bụng, tăng đề kháng.
4.2. Gà hầm quế
- Nguyên liệu: Gà ác, quế, kỷ tử, táo đỏ.
- Cách làm: Hầm cùng gia vị, ăn nóng. Món này bổ dưỡng, tốt cho người suy nhược.
4.3. Chè khoai lang quế
- Nguyên liệu: Khoai lang, quế bột, nước cốt dừa.
- Cách làm: Nấu khoai chín, thêm quế và nước cốt dừa. Món này thơm ngon, tốt cho tiêu hóa.
Lưu Ý Khi Sử Dụng Quế Để Đảm Bảo An Toàn Và Hiệu Quả
Quế là một dược liệu quý, nhưng nếu dùng không đúng cách có thể gây tác dụng phụ. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng khi sử dụng quế:
1. Không dùng quá liều lượng
- Quế có tính nóng mạnh, dùng nhiều có thể gây nóng trong, nhiệt miệng, nổi mụn, thậm chí tổn thương gan, thận.
- Liều khuyến cáo:
- Bột quế: Không quá 2-4g/ngày.
- Quế chi, quế nhục (dạng thô): 3-6g/ngày khi sắc thuốc.
- Tinh dầu quế: Chỉ dùng 1-2 giọt pha loãng, không uống trực tiếp.
2. Đối tượng cần thận trọng hoặc tránh dùng
- Người thể trạng nóng, âm hư hỏa vượng (biểu hiện: khô miệng, táo bón, mụn nhọt, mặt đỏ bừng).
- Phụ nữ mang thai: Quế có thể gây kích thích tử cung, tăng nguy cơ sảy thai, chỉ dùng khi có chỉ định của thầy thuốc.
- Người bị xuất huyết (chảy máu cam, rong kinh, xuất huyết dạ dày) do quế có tính hoạt huyết.
- Người bệnh tim mạch, huyết áp cao nên hỏi ý kiến bác sĩ vì quế có thể ảnh hưởng đến huyết áp.
- Trẻ nhỏ, người già yếu: Dùng liều thấp hơn người bình thường.
3. Tương tác thuốc
- Thuốc chống đông máu (warfarin, aspirin): Quế có thể làm tăng nguy cơ chảy máu.
- Thuốc tiểu đường: Quế giúp hạ đường huyết, nếu dùng chung với thuốc có thể gây hạ đường huyết quá mức.
- Kháng sinh, thuốc gan: Tinh dầu quế mạnh có thể ảnh hưởng đến chuyển hóa thuốc.
4. Cách dùng an toàn
- Không dùng tinh dầu quế nguyên chất bôi trực tiếp lên da (có thể gây bỏng, kích ứng). Nên pha loãng với dầu nền (dầu dừa, dầu oliu).
- Không uống bột quế khô không pha loãng vì có thể gây nghẹt thở, kích ứng cổ họng.
- Nên dùng quế vào buổi sáng hoặc trưa, tránh dùng buổi tối vì có thể gây khó ngủ do tính kích thích tuần hoàn.
5. Chọn quế chất lượng
- Quế tốt có màu nâu sẫm, mùi thơm nồng, vị cay ngọt rõ ràng.
- Tránh dùng quế mốc, ẩm hoặc có mùi lạ.
- Nếu dùng quế bột, nên mua ở nơi uy tín để tránh pha tạp chất.
Quế mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng cần sử dụng đúng cách để tránh rủi ro. Nếu có bệnh lý mãn tính hoặc đang dùng thuốc, nên tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi dùng quế như một vị thuốc. Khi có dấu hiệu dị ứng (ngứa, phát ban, khó thở), cần ngưng sử dụng ngay và đến cơ sở y tế gần nhất.
